Chłonny Umysł

CHŁONNY UMYSŁ WG MARII MONTESSORI

Autor: Magda Rozbicka

„He learns everything without knowing he is learning it, and in doing so he passes little by little

from the unconcious to the concious, treading always in the paths of joy and love.”

M. Montessori, The Absorbent Mind, s. 22

Pojęcie chłonnego umysłu do pedagogiki i psychologii wprowadziła Maria Montessori. Nazwała w ten sposób wyjątkowy rodzaj wrodzonej inteligencji, którą dysponują dzieci od narodzin do 6 roku życia. Inteligencja ta jest zarazem podstawowym narzędziem rozwoju dzieci w tym wieku. Maria Montessori podkreślała,
że potęga chłonnego umysłu towarzyszy i będzie towarzyszyła w przyszłości dzieciom na całym świecie, bez względu na pochodzenie, status majątkowy czy kulturę. Współcześnie bardzo zbliżonym do pojęcia chłonnego umysłu jest termin neurony lustrzane, funkcjonujący w neuronauce od 1995 roku.

Chłonny umysł zmienia się wraz z rozwojem dziecka. W pierwszych trzech latach życia dzieci chłoną wszystko nieświadomie, absorbują to, co dobre i to, co złe. Wchodzą w interakcję ze wszystkim, co żywe. Wszystko w ich otoczeniu jest ważne. Dzieje się tak
dlatego, że chcą wykształcić cechy składające się na konstrukcję człowieka. W kolejnych trzech latach życia stają się świadome tego, co widzą, słyszą, jedzą i dotykają. Świadomie wchodzą w interakcje, podejmują zamierzone decyzje. Kontrolują chłonny umysł, by dokonać krystalizacji tego, co nabyły w pierwszych trzech latach życia. Bardzo ważną cechą chłonnego umysłu jest horme, tj. siła witalna, wewnętrzny popęd, który pcha przedstawiciela każdego gatunku, a więc również dziecko do zdobywania wszystkich cech, umiejętności, doświadczeń, charakterystycznych dla tego gatunku. Małe dzieci, jak wiemy, chcą doświadczać wszystkiego, co jest związane z byciem człowiekiem, właśnie za sprawą horme.

Potęga chłonnego umysłu polega na spontanicznym i bezwysiłkowym wchłanianiu, niczym gąbka, wszystkiego, co znajduje się w otoczeniu. Maria Montessori pisała, że już nigdy w późniejszym życiu człowiek nie będzie zdobywał wiedzy i umiejętności z taką łatwością. Dzieci do 6 roku życia obserwują, dotykają, badają i bawią się, jednocześnie ucząc się całego otaczającego świata. Na początku nie zauważamy zmian, które w nich zachodzą, by w pewnym momencie dostrzec nową wiedzę niczym gwiazdę rozbłyskującą na niebie2. Zdobyta w ten sposób wiedza zostaje trwale zinternalizowana i będzie rzutowała na późniejszy rozwój człowieka.

 Powyższa charakterystyka wskazuje jednoznacznie jak ważnym narzędziem w rozwoju jest chłonny umysł. Poza zdobywaniem wiedzy i umiejętności, będących fundamentem dalszego rozwoju, umożliwia dzieciom adaptację w społeczeństwie, w którym żyją. My, dorośli, jako członkowie tego społeczeństwa, a przede wszystkim towarzysze dzieci na fascynującej drodze rozwoju mamy do wykonania bardzo odpowiedzialne zadanie. Mając na uwadze, że nasi podopieczni, szczególnie w pierwszych latach życia, nieświadomie chłoną wszystko, z czym dane jest im się spotkać, powinniśmy z największą troską zadbać o przygotowanie właściwego otoczenia, tj. takiego, w którym panuje miłość, pokój, dobro i radość. Otoczenia dającego wsparcie, ale nie osaczającego, umożliwiającego poznawanie świata i doświadczanie życia we własnym tempie, na miarę swoich możliwości i potrzeb. Pamiętajmy, że stanowimy integralną część owego otoczenia, zaś dzieci naśladują nas i uczą się od nas mimowolnie. Maria Montessori mówiła, że nie musimy być dla nich idealnym wzorem, mamy jednak starać się być najlepszą wersją samego siebie. I tego właśnie pozostaje życzyć wszystkim asystentom małych dzieci.